Czym są konsultacje społeczne?

Nowy basen publiczny czy park miejski ? Skatepark czy tradycyjny plac zabaw ? A może po prostu remont istniejących obiektów użyteczności publicznej? Czasem trudno zdecydować o tym, na co jest największe zapotrzebowanie mieszkańców, co przyniesie największą korzyść. Zamiast podejmować decyzję na podstawie szczątkowych danych i przewidywań co do preferencji lokalnej ludności, czasem warto spytać samych zainteresowanych. Wtedy w grę wchodzą konsultacje społeczne.

„Konsultacje społeczne czyli pozyskiwanie opinii, stanowisk na temat wybranej sprawy od obywateli, organizacji, grup społecznych i innych podmiotów, których dotkną skutki proponowanych rozwiązań” (Poradnik „Dobrych Praktyk Konsultacji Społecznych”, Małgorzata Pyka, WARSZAWA 2011, str. 6). Są one przykładem dialogu społecznego pomiędzy władzami różnego szczebla i mieszkańcami. Co prawda nie dają one mieszkańcom bezpośredniej możliwości wpływania na decyzje władz, jednak stanowią ważną przesłankę do ostatecznie podjętej decyzji. Przedstawiciele władz mają okazję zasięgnąć opinii ludności w ważnych dla nich kwestiach i dzięki temu podjąć bardziej trafne działania. Taki dialog społeczny może dotyczyć gotowych planów inwestycji i aktów prawnych lecz może również być sondażem badającym zapotrzebowanie w danym regionie. Konsultacje przydają się również do sprawdzenia popularności różnych sposobów na rozwiązanie kwestii spornych, dając poczucie demokratycznej sprawiedliwości podejmowanej decyzji.

7 zasad konsultacji.

Większość miejscowości ma wewnętrzne regulacje i tradycje związane z przeprowadzaniem konsultacji społecznych. Istnieją jednak ogólne założenia, którymi warto się kierować przy organizacji takiej formy partycypacji społecznej. Podając za publikacją Kanon Lokalnych Konsultacji Społecznych siedem wartości które zawsze warto mieć na uwadze to:

• Dobra Wiara (chęć wzajemnego zrozumienia i współpracy)
• Powszechność (informacje i możliwość wypowiedzi powinny być możliwie łatwo dostępne dla wszystkich zainteresowanych)
• Przejrzystość (informacje o celach jak i każdym etapie konsultacji powinny być łatwo dostępne, rzetelne i kompletne)
• Responsywność (każda opinia powinna otrzymać odpowiedź, odpowiedź może być zbiorcza)
• Koordynacja (powinna być wyznaczona osoba/ jednostka odpowiedzialna za przebieg wydarzenia)
• Przewidywalność (przebieg według rzetelnych reguł, w sposób zaplanowany)
• Poszanowanie Interesu Ogólnego (ostateczna decyzja powinna być podjęta w imię interesu ogólnego a nie poszczególnych jednostek).

Etapy konsultacji:

Wstępna diagnoza. Cały proces konsultacji rozpoczyna się od zauważenia potrzeby dialogu społecznego a następnie przeprowadzenie diagnozy okoliczności. Warto na początku zgromadzić możliwie dużo informacji takich jak publikacje i raporty z danej dziedziny, diagnozy ekspertów oraz lista, przebieg i wyniki wcześniej podejmowanych działań w danym zakresie.

Określenie metody zbierania opinii, czasu, miejsca oraz grupy docelowej. Do przedmiotu konsultacji należy dobrać grupę osób do której kierujemy prośbę o opinie. Należy odpowiedzieć na pytanie kogo dotyczy dana kwestia nie tylko pod względem terytorialnym ale również pod kątem cech społecznych – być może problem jest szczególnie istotny dla np.: bezrobotnych, pieszych, aktywnych sportowo, młodych, starszych. Określenie grupy, którą szczególnie dotyczy dany problem pozwoli lepiej dobrać metodę zbierania opinii a także czas akcji.
Przykłady metody partycypacji społecznej, w tym konsultacji dostępne są na stronie: https://partycypacjaobywatelska.pl/strefa-wiedzy/techniki/

Przeprowadzenie konsultacji. Skoordynowana akcja pozyskiwania opinii. Należy pamiętać o przejrzystości przeprowadzanej akcji.

Analiza zebranego materiału – podliczanie głosów, analiza zebranych opinii itd.
Podjęcie decyzji i informacja zwrotna. Po podliczeniu głosów, należy podjąć decyzje pamiętając o zasadzie poszanowania interesu ogólnego. Tak wyniki konsultacji jak i podjęta decyzja powinny zostać przedstawione do informacji publicznej.

Wdrożenie decyzji informacja zwrotna o efektach. Po wdrożeniu decyzji należy zbadać jej skutki w określonym z góry okresie czasu (np.: przydatność społeczna nowo wybudowanego obiektu – ilość gości i imprez w miesiącu/roku). Wnioski powinny zostać przedstawione w informacji publicznej.

W procesie konsultacji poza przedstawicielami władz i mieszkańcami często uczestniczą przedstawiciele potencjalnych wykonawców danego obiektu. Przykładem mogą być konsultacje w sprawie projektów budowy skateparków prowadzone przy współudziale przedstawiciela przedsiębiorstwa Techramps, firmy specjalizującej się w stawianiu takich obiektów. Wspomniane konsultacje prowadzone są w formie spotkania, w którym uczestniczą: przedstawiciele władz, ekspert lub eksperci oddelegowani przed wykonawcę, w tym przypadku Techramps i przedstawiciele grupy docelowej – lokalnych pasjonatów skateboardu, jazdy na rolkach i rowerze (głównie lokalna młodzież). Podczas spotkania prowadzona jest dyskusja bezpośrednia, pomysły i potrzeby komunikowane przez młodzież uzyskują natychmiastową odpowiedź co do ich wykonalności, bezpieczeństwa i prognozowanego kosztu inwestycji. Wszystko to nadzoruje koordynator konsultacji.
Czy konsultacje społeczne są przydatne? Na pewno, dzięki nim lokalne jednostki władzy mogą tworzyć obiekty i podejmować decyzje jak najbardziej korzystne z punku widzenia mieszkańców. Warto zachęcać to działań opartych na realnych potrzebach i opiniach społecznych.